میناکاری روی سفال یکی از انواع هنرهای ترسیمی در حوزه صنایع دستی است. در این حرفه انواع نقوش ایرانی، اسلامی، هندسی، ختایی، ساده، انتزاعی و اسلیمی بر روی سفال پیاده می‌شود. سفال‌های مورد استفاده در این هنر به صورت ظروف سفالی با طرح‌ها و حجم‌های مختلف است. دوره آموزش میناکاری بر روی سفال در برخی از آموزشگاه‌های خصوصی و همچنین مراکز فنی و حرفه‌ای سراسر کشور برگزار می‌شود.
تمامی علاقه‌مندان به میناکاری روی سفال می‌توانند به صورت رایگان در کلاس‌های برگزار شده توسط سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کنند. برای آشنایی بیشتر با دوره میناکاری روی سفال سازمان فنی و حرفه‌ای پیشنهاد می‌شود این مقاله را تا پایان مطالعه نمایید.
منظور از میناکاری روی سفال چیست؟
میناکاری روی سفال جلوه‌‌گر هنر اصیل ایرانی است که در ساخت انواع وسایل زینتی کاربرد دارد. این حرفه آمیخته‌ای از دو هنر میناکاری و سفالگری است که با ترکیب آن دو، میناکاری روی سفال ایجاد می‌شود. شغل میناکاری با مشاغلی از قبیل تذهیب‌کاران، صنایع دستی و گردشگری در ارتباط است. طرح‌های مورد استفاده در آن، معمولا نقوش زیبا و ساده‌ی اسلیمی و ایرانی است که با استفاده از هنر میناکاری بسیار چشم‌گیر و خیره کننده می‌شود.
نمونه‌ای از میناکاری روی سفال، بشقاب‌های سفالی تزئینی است که امروزه در دکوراسیون اکثر منازل از آن‌ها استفاده می‌کنند.
اولین قطب بزرگ میناکاری روی سفال در کشور، شهر لالجین همدان است که قدمتی چند صد ساله دارد. در اصفهان نیز هنر میناکاری بر روی سفال، برنج و مس بسیار به چشم می‌خورد و در بازار آن ظروف‌های سفالی و مسی میناکاری شده را مشاهده خواهید کرد که به عنوان سوغات آن‌جا عرضه می‌شود. این هنر در اصفهان ریشه در عقاید مذهبی دارد و آثار گران‌بهایی از آن‌ها به وجود می‌آيد. نمونه‌های جهانی میناکاری روی سفال در موزه لوور پاریس قرار داده شده است.
نحوه اجرای میناکاری روی سفال
میناکاری روی سفال از 4 مرحله تشکیل شده است که به ترتیب شامل ساختن سفال، تهیه الگو، قلم‌زنی و لعاب‌زنی می‌شود. در میناکاری از علوم شیمی استفاده شده است که اثر هنری بر اساس فرآیندهای شیمیایی پدید می‌آید. رنگ‌های مورد استفاده در میناکاری روی سفال معمولا به رنگ سبز و آبی است زیرا نوعی آرامش در این رنگ‌ها وجود دارد. تصاویر طبیعت، حیوانات، پرندگان و … در نقوش میناکاری شده بسیار به چشم می‌خورد که این موضوع نمایان‌گر علاقه هنرمندان در این عرصه به طبیعت و جانداران است.
معرفی دوره میناکاری روی سفال
دوره آموزش میناکاری سازمان فنی و حرفه‌ای کاملا مهارتی و عملی است. در واقع بیش از 80 درصد ساعات آن به آموزش و تمرین مهارتهای عملی اختصاص یافته است. به این طریق که در این دوره، هنرجویان ابتدا با اصول اولیه و پایه‌ای در میناکاری آشنا شده سپس تخصص و مهارتهای لازم را در این زمینه به دست می‌آورند. مربیان این دوره آموزشی متشکل از کارشناسان با تجربه و حرفه‌ای در زمینه میناکاری است. کلاس‌های دوره نیز به صورت يک روز در میان یا بنا به درخواست کارآموزان هر روزه تشکیل می‌شود.
شرایط و نحوه ثبتنام در دوره میناکاری
برای ثبتنام در کلاس‌های دوره مذکور، داوطلبان باید شرایط عمومی لازم را داشته باشند سپس برای ثبتنام اقدام کنند. در این‌جا به برخی از مهم‌ترین شرایط عمومی در نظر گرفته شده برای متقاضیان دوره میناکاری روی سفال سازمان فنی و حرفه‌ای اشاره شده است:
- برخورداری کامل هنرجویان از سلامت جسمانی و روانی
- دارای حداقل مدرک تحصیلی سیکل یا پایان دوره متوسطه اول (در شرایط ویژه متقاضیان دارای مدرک تحصیلی کمتر نیز پذیرفته خواهند شد.)
- دارای حداقل سن 15 سال تمام (نوجوانان رده سنی 12 تا 15 سال نیز با ارائه رضایت‌نامه کتبی از سوی والدین می‌توانند در این دوره ثبتنام نمایند.)
توجه: هنرجویان برای شرکت در دوره آموزش میناکاری روی سفال سازمان فنی و حرفه‌ای، نیاز به ارائه هیچ گونه پیش زمینه مهارتی ندارند، بلکه تنها پیش نیاز لازم، داشتن ذوق و روحیه هنری است.
مزایای دوره آموزشی میناکاری روی سفال
کارآموزان از طریق شرکت در این دوره، علاوه بر این‌که با روش میناکاری روی سفال آشنا می‌شوند همچنین می‌توانند جهت اخذ گواهی معتبر دوره میناکاری اقدام نمایند. از این طریق که در آزمون مهارت‌سنجی پایان دوره شرکت کرده و در صورت کسب حد نصاب نمره قبولی، مدرک معتبر و بین‌المللی میناکاری روی سفال به آن‌ها اعطا می‌شود. داوطلبان می‌توانند جهت بالا بردن شانس قبولی خود در آزمون از بسته‌‌های آموزشی جمع آوری شده توسط سایت ایران عرضه استفاده نمایند. این مجموعه شامل جزوات و نمونه سوالات ادوار گذشته سازمان فنی و حرفه‌ای در قالب فایل پی‌دی‌اف است. همگان می‌توانند با مراجعه به این سایت، محصول معرفی شده را خریداری نمایند.
مهارتهای دوره میناکاری روی سفال
همان طور که در بالا اشاره شد میناکاری روی سفال از 4 مرحله تشکیل شده است که در هر مرحله نکات مرتبط و اصلی به هنرجویان آموزش داده می‌شود. مباحث و مهارتهای آموزشی در مرحله اول مرتبط با سمباده‌کشی ظروف جهت آماده‌سازی برای پیاده کردن طرح است. در مرحله دوم آموزش‌های مرتبط با انداختن الگو بر روی زمینه به کارآموزان ارائه می‌شود. در این مرحله ظرف سفال به قسمت‌های مساوی تقسیم شده و به همان نسبت، تصویر کوچک یا بزرگ خواهد شد.
در مرحله سوم به کارآموزان نحوه کشیدن طرح به وسیله جوهر مخصوص بر روی سفال یاد داده می‌شود. اگر در این مرحله، از ابزار دیگری جهت کشیدن نقوش بر روی سفال استفاده شود بعد از مدتی به راحتی پاک خواهد شد. مرحله چهارم مربوط به اجرای سیاه قلم بوده که تکمیل کننده و قسمت پایانی عملیات میناکاری است. سیاه قلم از ترکیب گرافیت و چسب ساخته شده که به راحتی قابل تهیه است. مرحله اجرای سیاه قلم در عین حال که اساسی‌ترین بخش میناکاری است اما جزو ساده‌ترین مرحله محسوب می‌شود. در پایان اجرای سیاه قلم، جهت نشاط بخشی و جلوه دادن به سفال، نوعی لعاب بر روی آن می‌کشند.
سرفصلهای آموزشی دوره میناکاری روی سفال
در پایان دوره مذکور، هنرجویان به صورت حرفه‌ای قادر به فعالیت در حوزه میناکاری روی سفال هستند. زیرا در این دوره مباحث آموزشی از صفر تا صد به کارآموزان یاد داده می‌شود. در این‌جا به برخی از مهم‌ترین سرفصلهای آموزشی دوره اشاره شده است:
- آشنایی با هنر میناکاری و تاریخچه آن
- آشنایی با اصول و مراحل میناکاری روی سفال
- شناخت ابزار و وسایل مورد نیاز در میناکاری روی سفال
- شناخت رنگ‌های رایج مورد استفاده در میناکاری روی سفال
- آموزش روش‌های تهیه رنگ‌های مورد استفاده در میناکاری
- معرفی تکنیک و روش‌های خاص میناکاری
- آموزش نحوه طراحی نقوش ویژه بر روی سفال
- آموزش نحوه آماده‌سازی زمینه برای پیاده کردن طرح از طریق سنباده‌زنی و …
- آموزش طریقه اکسید زدایی و چربی زدایی سفال میناکاری شده
- آموزش چگونگی پخت سفال در کوره
جمع بندی
یکی از دورههای آموزشی پرطرفدار سازمان فنی و حرفه‌ای، میناکاری روی سفال است. این حرفه در حیطه هنرهای صنایع دستی قرار می‌گیرد که قدمتی بسیار دیرینه دارد. افراد علاقه‌مند به فعالیت در این حرفه می‌توانند به صورت رایگان در کلاس‌های آموزشی برگزار شده توسط سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کنند. در طول دوره اصول و روش‌های کلی و نیز نکات مهم به هنرجویان آموزش داده می‌شود تا مهارت و تخصص لازم برای اجرای میناکاری روی سفال را به دست آورند. در پایان دوره همچنین از طریق برگزاری آزمون به کسانی که موفق به کسب نمره قبولی شوند گواهی معتبر دوره میناکاری داده می‌شود.