آشنایی با دوره نقاش شیشه های تزئینی (ویترای) سازمان فنی و حرفه ای

همان‌طور که در بالا گفته شد ویترای یکی از پرطرفدارترین و جالب‌ترین سبک‌های نقاشی است. در دوره نقاش شیشه‌های تزئینی، مباحث پایه‌ای و اساسی مربوط به طراحی و ترسیم، خمیر ریزی و رنگ آمیزی بر روی سطوح مختلف، طراحی بر روی سطوح ترکیبی مانند آینه و شیشه، فیکسه کاری و اجرای ویترای بر روی ظروف کاربردی به هنرجویان آموزش داده خواهد شد. در واقع می‌توان گفت هنر ویترای با مشاغل در حوزه صنایع دستی و تزئینی در ارتباط است.

اولین و مهم‌ترین شرط لازم برای شرکت در دوره نقاشی ویترای، علاقه و انگیزه هنرجویان است.‌ زیرا نقاشی ویترای از روح و احساس آدمی سرچشمه می‌گیرد و بدون داشتن علاقه،‌ نمی‌توان در این عرصه از هنر موفق بود. برخورداری از سلامت جسمانی و روانی کامل از شرایط دیگر پذیرش در دوره آموزش ویترای است. از نظر مدارک تحصیلی نیز داشتن گواهی پایان تحصیلی متوسطه اول الزامی است. در برخی موارد استثنا، دارندگان با مدرک تحصیلی پایین‌تر نیز می‌توانند در این دوره شرکت کنند.

طول این دوره آموزشی 130 ساعت است که نزدیک به 40 ساعت آن شامل آموزش مباحث نظری بوده و 90 ساعت باقیمانده به صورت عملی به هنرجویان آموزش داده می‌شود. در پایان دوره از هنرجویان آزمون تئوری و عملی گرفته می‌شود و به کسانی که موفق به کسب حد نصاب نمره قبولی شوند گواهی معتبر فنی و‌حرفه‌ای اعطا خواهد شد. نحوه ارزیابی آزمون به این صورت است که 25 درصد آزمون به صورت کتبی، 65 درصد عملی و 10 درصد اخلاق حرفه‌ای هنرجویان در نظر گرفته می‌شود. آموزش هنرجویان ویترای در این دوره آموزشی از مبتدی تا پیشرفته را شامل می‌شود. مربیان آموزشی در این دوره متشکل از کاردان‌های رشته هنر با 2 سال سابقه کاری یا دیپلمه‌های رشته هنر با مدرک فنی و حرفه‌ای در این حوزه با 4 سال سابقه هستند.

در هنگام آموزش هر کدام از مباحث و سرفصل‌ها، هنرجویان دانش‌ها و مهارت‌های ویژه‌ای را فرا می‌گیرند که در زیر به طور جداگانه به هر کدام از سرفصل‌ها اشاره شده است.

برای شروع هر حرفه یا فعالیتی، ابتدا باید با تاریخچه پیدایش آن رشته آشنا شد. در دوره آموزش ویترای نیز یکی از سرفصل‌ها مربوط به همین‌ مورد است. به طور کلی در این فصل هنرجویان با دانش‌ و مهارت‌های زیر آشنا می‌شوند.

● مفاهیم واضح و سلیس از ویترای

● معرفی مباحث کلیدی و مهم در نقاشی بر روی شیشه

● علل پیدایش و ایجاد گرایش‌های مختلف به ویترای

● کاربرد ویترای در صنایع گوناگون

● علت ماندگاری و محبوبیت ویترای در بین هنرمندان

از ابتدایی‌ترین و پایه‌ترین مفاهیم آموزشی در ویترای، ابزار شناسی و به کارگیری صحیح رنگ‌ها است. در این فصل هنرجویان دانش‌ها و مهارت‌های لازم را کسب خواهند کرد. برخی از مهم‌ترین مفاهیم آموزشی در فصل ابزار شناسی و رنگ شناسی به شرح زیر است:

● آشنایی با قوانین و مقررات به کارگیری رنگ‌ها

● یادگیری اصول کلی ساخت رنگ‌ها

● نحوه کاربرد انواع رنگ‌های ویترای

● روش‌های مناسب به کارگیری ابزار مانند کاردک، متر، ماژیک ضد آب، گونیا، مل، رنگ‌های جوهری، رنگ چکشی و حلال‌ها

● آشنایی با روش‌های تهیه رنگ‌های ویترای با رعایت تناسبات بین رنگ و حلال

● نحوه قرارگیری بر روی سطوح مختلف کار

● آشنایی با خشک شدن رنگ‌های قابل پخت و غیر قابل پخت

در این فصل نیز هنرجویان باید دانش و مهارت طراحی و ترسیم بر روی سطوح مختلف را کسب کنند. در زیر به برخی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که هنرجویان در این فصل به دست می‌آورند، اشاره شده است:

● تشخیص انواع طرح‌های ویترای و فونت‌های مختلف خطی

● شناخت انواع زمینه و کاربرد آن‌ها

● کاربرد همزمان طرح و زمینه

● چگونگی انتقال طرح به زمینه

● طراحی و ترسیم خطوط مختلف کاربردی

● روش‌های آماده‌سازی زمينه کار جهت انتقال

● مهارت تجزیه و تحلیل طرح‌ها و نقش‌های متفاوت

● توانایی در ترسیم انواع خطوط قرآنی، فارسی و لاتین

یکی دیگر از مباحث آموزشی در دوره ویترای خمیر ریزی بر روی سطوح صاف و مات است.‌ این مبحث از اصول اجرای ویترای، نیاز به تمرکز و دقت بالایی دارد.‌ در این دوره دانش‌ و مهارت لازم برای اجرای خمیر ریزی بر روی سطوح مختلف به هنرجویان آموزش داده می‌شود. مهم‌ترین دانش‌های ارائه شده شامل موارد زیر است:

● آشنایی با روش‌های به کارگیری خمیر بر روی انواع سطوح

● یادگیری روش‌های فیکس کردن طرح بر روی سطح شیشه یا آینه

● آگاهی از مدت زمان خشک شدن کامل خمیر

● روش‌های آماده‌سازی زمينه کار

● مهارت در انجام خمیرریزی بر روی سطوح مات و صاف

● بررسی سطوح از لحاظ ضخامت و ماتی، کدری یا شفاف بودن به منظور خمیر ریزی

● استفاده از خمیر مناسب با توجه به رنگ سطح

در این‌ مرحله، هنرجویان باید بتوانند جنس قیف را تشخیص داده و روش ساخت قیف را یاد بگیرند. برای انجام این کارها لازم است دانش‌ها و مهارت‌های لازم را کسب کنند. برخی از مهم‌ترین مهارت‌های ذکر شده به شرح زیر است:

● مهارت در آماده‌سازی خمیر و ساخت قیف

● توانایی به کارگیری قیف با دهانه‌های مختلف

● یادگیری درست کردن خمیر با مل، رنگ و چسب چوب

● مهارت در تبیین مراحل مخلوط کردن رنگ و مل به میزان مورد نیاز و ایجاد تناسب در آن

●  یادگیری تکنیک‌های مختلف خمیرسازی

در مرحله رنگ‌آمیزی هنرجویان ابتدا لازم است که انواع رنگ‌های کاربردی در ویترای از جمله رنگ‌های نوری و غیر نوری را بشناسند. در واقع برای رنگ آمیزی بر روی سطوح مختلف، هنرجویان باید دانش‌ و مهارت لازم در این زمینه کسب کنند. این دانش‌‌ها شامل موارد زیر است:

● یادگیری روش‌های انتقال طرح به پشت سطح منحنی‌دار

● آشنایی با ویژگی‌ رنگ‌های روشن کننده و مات کننده

● مهارت در اجرای طرح‌های مینیاتوری بر روی سطوح منحنی‌دار

● توانایی در اجرای طرح‌های گره سنتی بر روی سطوح خمیده یا برآمده

● مهارت در انجام عملیات کارپرداز بر روی شیشه و آینه

● یادگیری اجرای طرح‌های تذهیبی در گوشه‌ها

اجرای کار ویترای با خمیر و خطوط رنگی، نیاز به مهارت و دانش ویژه‌ای دارد. هنرجویان در این دوره آموزشی، مهارت‌های مورد نیاز را برای این کار به دست خواهند آورد. برخی از مهارت‌های کاربردی در این‌ مرحله عبارتند از:

● آشنایی با انواع طرح‌های خطی و روش‌های انتقال طرح

● مهارت در استفاده از خمیرهای دورگیر رنگی

● توانایی در اجرای طرح‌های کلاسیک و مدرن با استفاده از خطوط رنگی

● یادگیری انجام طرح‌های نقطه‌ای و خطی با خمیر دور گیر

● به کارگیری خمیر مناسب بر اساس رنگ زمینه

هنرجویان برای اجرای طرح‌های ترکیبی ابتدا با انواع طرح‌های ترکیبی آشنا می‌شوند. شناخت ابزار مورد نیاز جهت پیاده سازی طرح‌های ترکیبی، شناخت انواع مواد اسید و حلال آن‌ها، اسیدهای مات کننده و روش‌های اجرای طرح‌های ترکیبی مهارت‌هایی هستند که هنرجویان در این فصل به دست می‌آورند. دانش‌ها و مهارت‌های کاربردی در مورد اجرای کاربردی با ظروف شیشه‌ای نیز به شرح زیر است:

● کسب اطلاعات در مورد نوع مصرف شیشه

● آشنایی با کاربرد شیشه‌های دور ریختنی

● توانایی در اجرای طرح بر روی جاقلمی، جا قاشقی و …

● مهارت در اجرای طرح بر روی آباژور و چراغ‌های زینتی

در نقاشی بر روی شیشه نیز باید نکات ایمنی و توجهات زیست محیطی را مدنظر قرار داد. این توجهات شامل موارد زیر است:

● پرهیز از دور ریختن اضافی‌های زیست مخرب مواد مصرفی در طبیعت

● صرفه‌جویی در مصرف انرژی و مواد

● استفاده از لباس کار، دستکش و ماسک در حین نقاشی ویترای

● رعایت قوانین ارگونومی

● رعایت نکات بهداشتی و ایمنی در حین کار

برای نقاشی روی شیشه خیلی به ابزار پیچیده و خاصی نیاز نیست. تنها یک سری لوازم اولیه برای اجرای کار ویترای لازم است که شامل پالت رنگ، قلم‌مو و خمیر دورگیر است. در واقع می‌توان‌ گفت داشتن ظرافت و تمیزی در کار یکی از عناصر اولیه و مهم در ویترای است.‌ استفاده از رنگ‌های شیمیایی در ماندگاری و ثبات طرح‌های ویترای تاثیر زیادی دارد.‌ یکی از مهم‌ترین نکات در خصوص طراحی ویترای دورگیری صحیح و اصولی است که هنرجویان همواره باید در کار خود این نکته را مدنظر قرار دهند.

نقاشی بر روی شیشه یا ویترای، یکی از انواع سبک‌های نقاشی است که قدمتی دیرینه دارد. این نوع نقاشی به دلیل جذابیتی که برای هنرمندان دارد، طرفداران زیادی را به سوی خود جذب کرده است.‌علاقه‌مندان به هنر ویترای برای یادگیری این هنر می‌توانند در دوره‌های آموزشی برگزار شده زیر نظر سازمان فنی و حرفه‌ای شرکت کنند. این دوره نیاز به هیچ‌گونه پیش زمینه مهارتی ندارند و همه افراد با مدرک تحصیلی پایان متوسطه اول به بالا می‌توانند در دوره ویترای ثبت نام کنند. طول این دوره آموزشی 130 ساعت است که بیش از نیمی از آن به صورت عملی برگزار می‌شود.