برق صنعتی یکی از زیر شاخه‌های رشته‌ی برق است که بیشترین کاربرد آن در نصب و مونتاژ تابلوهای برق صنعتی است. مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق، شغلی در حوزه مهندسی است که وظیفه‌ی راه‌اندازی تابلوهای برق صنعتی در کارخانه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز تجاری و … را دارند. دوره‌های آموزش برق صنعتی در آموزشگاه‌های آزاد و دولتی برگزار می‌شود.
سازمان فنی و حرفه‌ای یکی از نهادهایی است که اقدام به برگزاری دوره مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق کرده است. این دوره زیر نظر اساتید مجرب و حرفه‌ای تشکیل خواهد شد. تمامی علاقه‌مندان می‌توانند به صورت رایگان در این دوره شرکت کنند. در این مقاله به بررسی شرایط، ویژگی‌ها و نحوه ثبت‌نام در این دوره پرداخته شده است.
منظور از مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق چیست؟
مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق در حوزه مشاغل برق صنعتی قرار می‌گیرد که دارای یک سری مهارت و شایستگی‌های استاندارد است. به طور کلی یک مونتاژکار باید از عهده وظایفی مانند کار با قطعات پایه و وسایل اندازه‌گیری، نصب و مونتاژ تابلوهای روشنایی، نصب و مونتاژ تابلوهای ویژه توزیع برق فشار ضعیف، نصب و مونتاژ تابلوهای فرمان موتوری و اصلاح ضریب قدرت است. نصاب و مونتاژکار تابلوهای الکتریکی با مشاغلی مانند برقکار ساختمان، برقکار صنعتی و اتوماسیون‌کار صنعتی در ارتباط است.
معرفی دوره آموزشی مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق
دوره آموزش مونتاژ و نصب تابلوهای الکتریکی به صورت کاملا مهارتی و کاربردی تشکیل می‌شود. مربیان آموزشی در این دوره آموزشی یا باید دارای حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌ی برق با 3 سال سابقه کاری مفید باشند یا این که دارای گواهینامه استاندارد آموزش شغل مربی برقکار صنعتی با کد 232040050020001 باشند. طول این دوره آموزشی در حدود 352 ساعت است که 128 ساعت از آن به آموزش مباحث نظری و 224 ساعت باقیمانده به آموزش مهارت‌های عملی اختصاص یافته است. مربیان در طول دوره آموزشی، کلیه اصول پایه‌ای و کاربردی به منظور نصب و راه‌اندازی تابلوهای برق صنعتی را به کارآموزان یاد می‌دهند.
گواهی دوره مونتاژ و نصب تابلوهای الکتریکی
یکی از مزایای این دوره اعطای گواهی معتبر و بین‌المللی در زمینه نصب و راه‌اندازی تابلوهای برق به کارآموزان است. به این صورت که در پایان دوره از کارآموزان، آزمون‌های تئوری و عملی گرفته می‌شود و به کسانی که موفق به کسب نمره قبولی در آزمون شوند، مدرک فنی و حرفه‌ای داده خواهد شد. از مجموع کل نمره آزمون، 25 درصد به آزمون کتبی، 65 درصد به آزمون عملی و 10 درصد نیز به اخلاق حرفه‌ای کارآموزان اختصاص یافته است.
شرایط و نحوه ثبت‌نام در دوره مونتاژ و نصب تابلوهای برق
سازمان فنی و حرفه‌ای برای شرکت در دوره مذکور، شرایطی را در نظر گرفته است. از مهم‌ترین شرایط عمومی ویژه کارآموزان برای شرکت در این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● برخورداری از سلامت جسمانی و روانی کامل
● دارای حداقل مدرک تحصیلی سیکل یا گواهی پایان دوره متوسطه اول
● دارای حداقل سن 15 سال تمام (در شرایط ویژه کارآموزان در رده سنی 12 تا 15 سال نیز در صورت کسب رضایت‌نامه کتبی از والدین پذیرفته خواهند شد.)
توجه: برای شرکت در دوره آموزش نصاب و مونتاژکار تابلوهای برق، نیاز به هیچ‌گونه پیش زمینه مهارتی نیست.
سرفصل‌های آموزشی دوره مونتاژکار و نصاب تابلوهای برق
مباحث آموزشی در رشته‌ی برق صنعتی بسیار متنوع و گسترده است. در دوره آموزشی برگزار شده توسط سازمان فنی و حرفه‌ای، سعی بر آن شده است که تمامی مباحث کاربردی و پایه‌ای به کارآموزان آموزش داده شود. در بخش زیر به برخی از مهم‌ترین سرفصل‌های آموزشی در این دوره اشاره شده است.
بکارگیری نکات ایمنی و حفاظتی در رشته‌ی برق صنعتی
اولین مبحث آموزشی در هر دوره‌‌ای، کسب دانش و تخصص در موارد به کارگیری نکات ایمنی و حفاظتی است. برای فعالیت در حوزه‌‌های مرتبط با برق، از آن‌جا که خطرات و ریسک زیادی دارد این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است. در این فصل ابتدا دانش‌های لازم در خصوص خطرات ناشی از برق‌گرفتگی، آب‌گرفتگی و پرت شدن از ارتفاع به کارآموزان یاد داده می‌شود. کارآموزان در این فصل همچنین با انواع حوادث شغلی و چگونگی پیشگیری از آن‌ها آشنا خواهند شد. آموزش‌های این فصل شامل موارد زیر است:
● عدم قرارگیری دستگاه‌ها و تجهیزات الکتریکی در مکان‌های پر احتمال برای انفجار و اشتعال
● عدم حمل وسایل فلزی مانند انگشتر، زنجیر و کلید در هنگام کار با تابلوهای برق صنعتی
● عدم استفاده از دو دست در صورت امکان
● کسب مهارت در کنترل محیط‌های کار از لحاظ حفاظتی و ایمنی
● چگونگی تجهیز بدنه فلزی دستگاه‌ها در اتصال به زمین
● رعایت فاصله استاندارد سیم‌های برق از لوله‌های گاز و آب گرم
کار با قطعات پایه و وسایل اندازه‌گیری الکتریکی
در این مبحث اصول پایه‌ای جهت کار با قطعات و وسایل اندازه‌گیری مورد آموزش قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین دانش و مهارت‌های آموزشی این فصل موارد زیر را می‌توان برشمرد:
● کسب دانش کلی ساختمان اتم و چگونگی هدایت الکتریکی مواد
● آشنایی با بار الکتریکی، جریان و ولتاژ
● آشنایی با ابزار برقکاری مانند سیم‌چین، انبردست، دم‌گرد و سیم لخت‌کن
● آشنایی با منابع جریان مستقیم، منابع تغذیه و مولدهای DC و انواع پیل‌ها
● شناخت نشانه‌های ترسیمی الکتریکی به منظور سیم‌کشی برق
● شناخت هویه، سیم لحیم و روش‌های لحیم‌کاری توسط هویه و حوض قلع
● روش‌های اتصال سری و موازی
● چگونگی طرز قرار گیری ولت‌متر در مدار
● آشنایی با مفاهیم مقاومت و قانون اهم
● شناخت عوامل موثر در مقاومت
● آشنایی با انواع ابزار اندازه‌گیری مانند ولت‌متر، مولتی‌متر و انواع وسایل اندازه‌گیری ولتاژ AC
● دانش لازم در مورد دیود ایده‌آل، دیود زیر، بایاس مستقیم دیود و بایاس معکوس دیود
● چگونگی کار با اسیلوسکوپ، ترانزیستور و ترانسفورماتور
مونتاژ و نصب تابلوهای روشنایی
یک بخش مهم دیگر در دوره مونتاژکار و نصاب تابلوهای الکتریکی، تابلوهای روشنایی است. کارآموزان در این فصل، دانش لازم درباره نصب تابلوهای روشنایی را فرا خواهند گرفت. مهم‌ترین مباحث آموزشی در این فصل عبارتند از:
● شناخت انواع تابلوهای فرعی روشنایی از لحاظ نوع نصب تابلو مانند روکار، توکار و نیمه ایستاده
● آشنایی با تجهیزات ویژه تابلوهای روشنایی و نحوه عملکرد آن‌ها در مدار
● آشنایی با نقشه تک خطی و علائم نشان
● آشنایی با نقشه سیم‌کشی و سایر علامت‌های نشانگر تجهیزات به کار رفته در تابلوهای روشنایی
● چگونگی نصب و ترتیب قرارگیری تجهیزات در تابلوهای روشنایی
● روش‌های نصب ادوات و یراق آلات در تابلوهای روشنایی
● چگونگی آزمایش الکتریکی و مکانیکی تابلو
مونتاژ و نصب تابلوهای برق فشار ضعیف
برای نصب و مونتاژ تابلوهای ویژه برق فشار ضعیف، نیاز به دانش و تخصص‌های لازم است. در این فصل کارآموزان دانش و مهارت‌های لازم را در این خصوص یاد خواهند گرفت. از جمله دانش و مهارت‌های کاربردی در این فصل می‌توان موارد زیر را برشمرد:
● آشنایی با انواع تابلوهای الکتریکی
● شناخت پارامترهای عمومی مانند جریان، اتصال کوتاه، درجه حفاظت تابلو و درجه حرارت عایقی در تابلوهای الکتریکی
● آشنایی با پارامترهای الکتریکی نامی مصرف کننده
● آشنایی با لوازم و تجهیزات داخل تابلوها
● چگونگی انتخاب شکل سطح مقطع شینه‌ها در شرایط گوناگون
● چگونگی اجرای آزمون‌های دوام مکانیکی و الکتریکی تابلو
مونتاژ و نصب تابلوهای موتوری
تابلوهای موتوری نوع دیگری از تابلوهای برق صنعتی است. از این تابلوها در مراکز صنعتی و تجاری استفاده می‌شود. برای نصب و مونتاژ تابلوهای موتوری در این فصل نکات ضروری و پایه‌ای آموزش داده می‌شود. مهم‌ترین مباحث آموزشی و کاربردی در این فصل عبارتند از:
● آشنایی با تابلوهای فرمان موتوری
● شناخت نقشه مسیر جریان
● آشنایی با شماره انشعاب و شماره ترمینال
● چگونگی خواندن نقشه‌های مسیر جریان
● شناخت نقشه جانمایی و علائم نشانگر تجهیزات به کار رفته در تابلوهای فرمان موتوری
● انتخاب مناسب شمش یا کابل بر اساس پلاک یا کد راه‌اندازی
● آشنایی با روش نصب پایه فیوزها
● آشنایی با نصب شستی بر روی درب تابلو و نصب برچسب بر روی وسایل کاربردی در تابلو
مونتاژ و نصب تابلوهای اصلاح ضریب قدرت
یکی دیگر از سرفصل‌های آموزشی در این دوره، مونتاژ و نصب تابلوهای اصلاح ضریب است. در این فصل آموزش‌هایی در زمینه تابلوهای اصلاح به کارآموزان داده می‌شود. از مهم‌ترین مباحث آموزشی این بخش می‌توان موارد زیر را برشمرد:
● آشنایی با مفاهیم توان اکتیو، راکتیو و ضریب توان
● درک و شناخت از اصلاح ضریب قدرت
● آشنایی با استانداردها در اجرا، نصب و مونتاژ تابلوهای اصلاح ضریب
● چگونگی اندازه‌گیری با نقشه
● شناخت نقشه تک خطی، نقشه جانمایی و نقشه سیم‌کشی
● چگونگی سرسیم و کابلشو زدن
● یادگیری روش‌های کنترل کیفیت تابلوهای اصلاح ضریب
مهارت‌های اکتسابی دوره آموزش نصب و مونتاژ تابلوهای برق صنعتی
کارآموزان در دوره نصب تابلوهای برق از طریق آموزش‌هایی که می‌بینند، مهارت‌های ویژه نصب و راه‌اندازی تابلوهای الکتریکی را به دست خواهند آورد. مهم‌ترین مهارت‌های دوره نامبرده به شرح زیر است:
● مهارت در تشخیص جریان مجاز در مقاطع استاندارد سیم‌ها
● مهارت در لحیم‌کاری و روکش برداری سیم
● مهارت در تشخیص سالم بودن سیم پیچ‌ها
● مهارت در اجرای آزمایش بوئین کنتاکتور
● مهارت در شینه‌کشی تابلوها
● مهارت در نصب ترانسفورماتورها
● مهارت در شماره‌گذاری سیم‌های متصل به ترمینال
جمع‌بندی
دوره آموزش نصاب و مونتاژکار تابلوهای الکتریکی جزء دوره‌های پرکاربرد و مهارتی در فنی و حرفه‌ای است. این دوره با حضور مربیان توانمند و دارای تحصیلات آکادمیک در زمینه‌ی برق صنعتی برگزار می‌شود. در طول دوره کلیه نکات ارزشمند و اساسی در زمینه نصب و راه‌اندازی تابلوهای برق به کارآموزان یاد داده می‌شود. برای شرکت در این دوره آموزشی نیاز به پرداخت هیچ‌گونه شهریه‌‌ای نیست و تنها هزینه‌ای که از داوطلبان گرفته می‌شود بابت شرکت در آزمون پایان دوره است. در پایان دوره به کسانی که در این آزمون موفق به کسب حد نصاب نمره قبولی شوند، مدرک معتبر فنی و حرفه‌ای اعطا خواهد شد.