بعد از قبولی در آزمون کتبی استخدامی‌ها، نوبت به شرکت در آزمون شفاهی یا همان مصاحبه است. در واقع یکی از شرایط قبولی در آزمون‌های استخدامی، دادن پاسخ صحیح به سؤالات مطرح شده در مصاحبه است. در مصاحبه حضوری، علاوه بر سؤالات عمومی و تخصصی، یک سری سؤالات روانشناسی در مورد شخصیت شناسی و رفتارشناسی از فرد پرسیده می‌شود.
در این مقاله قصد داریم در مورد این گونه سؤالات و چگونگی پاسخ به آن‌ها، توضیحات مختصر و مفیدی ارائه دهیم. بنابراین اگر مایل هستید در این مورد بیشتر بدانید تا پایان همراه ما باشید. قبل از بررسی سؤالات روانشناسی ابتدا در مورد ماهیت اصلی مصاحبه‌های شغلی، نحوه برگزاری مصاحبه و شرایط آن توضیحاتی داده خواهد شد.
ماهیت اصلی مصاحبه‌های شغلی چیست؟
مصاحبه شغلی در واقع مانند یک مسابقه است که همه قصد دارند از آن برنده بیرون آیند. طوری که گاهی اوقات از بین صد نفر، یک یا دو نفر انتخاب می‌شوند. به همین دلیل این مرحله از آزمون حساس و مهم است. بنابراین داوطلبان و کارجویان لازم است از قبل آمادگی کافی را برای شرکت در جلسات مصاحبه به دست آورند.
کارجویان برای به دست آوردن آمادگی در مصاحبه لازم است با نحوه برگزاری آن و همچنین سؤالاتی که در آن‌جا پرسیده می‌شود آشنایی کافی داشته باشند. زیرا یک سازمان یا شرکت برای استخدام کارمندان خود همواره سعی می‌کند از افراد با مهارت و متخصص، شجاع، دارای شخصیت روانی و رفتاری سالم استفاده کند. به همین منظور کارجویان باید در همه زمینه‌های مصاحبه، مطالعه و آمادگی داشته باشند. به طور کلی در مصاحبه، داوطلب در همه زمینه‌های علمی، پژوهشی، شخصیتی، دینی و سیاسی به چالش کشیده خواهد شد.
نحوه برگزاری مصاحبه
در این مرحله از آزمون استخدامی یک تیم از نمایندگان منابع انسانی شامل متخصص در شغل درخواستی، کارشناس مذهبی و روانشناس برای مصاحبه از فرد شرکت‌کننده در محل برگزاری مصاحبه، حضور دارند. در این مرحله از آزمون استخدامی، ابتدا سؤالاتی در مورد بیوگرافی شخص و خانواده درجه یک او پرسیده خواهد شد. در مرحله بعدی نیز در مورد اعتقادات دینی و سیاسی نیز از داوطلب، سؤالاتی پرسیده می‌شود. در مرحله آخر هم در مورد شغل درخواستی، میزان علاقه و اشتیاق فرد به همکاری و همچنین مسائل روانشناسی فرد در رابطه با شغل مورد نظر، پرسش خواهد شد.
کلیات سؤالات روانشناسی مطرح شده در مصاحبه و گزینش استخدامی
قبل از این که به موضوع سؤالات روانشناسی مورد پرسش در آزمون‌های استخدامی پرداخته شود. ابتدا لازم است کارجویان عزیز با ساختار کلی یا همان محور اصلی مصاحبه و نوع کلی این گونه سؤالات بیشتر آشنا شوند. در این مرحله لازم است که شخص ابتدا، هدف از طرح سؤال را از طرف مصاحبه کننده بداند تا بتواند به نحو احسن به آن پاسخ دهد. در جدول زیر به مهم‌ترین اهداف مشخص شده در طرح سؤالات، اشاره شده است.
| چگونگی سؤال | هدف از طرح کردن سؤال |
| موقعیتی و استراتژی | در این گونه سؤالات، فرد مصاحبه کننده در صدد است که واکنش شما را در هنگام قرارگیری در موقعیت‌های گوناگون و چگونگی برخورد با آن‌ها پی ببرد. برای این کار معمولاً فرد مصاحبه کننده با یک مثال از کارجو سؤال می‌کند. |
| شایستگی و صلاحیت | هدف کلی از طرح چنین سؤالاتی، سنجش صلاحیت‌ها، مهارت‌ها و شایستگی‌های فرد است. مسلماً شخصی که دارای سابقه کاری در زمینه مورد نظر است از ویژگی‌های کارآمدی نیز برخوردار است. |
| شخصیتی و روانشناسی | برای پی بردن به شخصیت درونی کارجو و بررسی رفتاری و گفتاری او و تطابق شخصیتی فرد با قوانین سازمان مورد نظر، این گونه سؤالات طراحی و پرسیده می‌شود. |
| مسائل عقیدتی و سیاسی | هدف از طرح این گونه سؤالات، پی بردن به میزان اعتقادات مذهبی و سیاسی داوطلب است. |
| موضوعات تخصصی و ویژه در شغل درخواستی | مصاحبه‌کنندگان با طرح این‌گونه سؤالات قصد دارند به میزان تبحر و تخصص فرد در شغل مورد نظر دست پیدا کنند. |
| مسائل مربوط به کامپیوتر و طرز کار با آن | در این زمینه نیز سؤالاتی در مورد کامپیوتر، سخت افزار و نرم‌افزارهای مرتبط، انواع سیستم عامل، تنظیمات آن‌ها، دوره‌های ICDL ، اسلاید سازی، نحوه کار با نرم افزار word و اکسل پرسیده خواهد شد. |
| موضوعات مرتبط با رشته تحصیلی فرد داوطلب | در این‌جا از کارجو، یک سری سؤالات از موضوعات پایه‌ای کتاب‌های درسی دوره دانشگاه، می‌پرسند. بنابراین داوطلبان لازم است از قبل یک کتاب مبانی از کل دروس دانشگاه را مطالعه نمایند تا برایشان یادآوری شود. |
| مسائل مربوط به زبان خارجه و میزان تسلط بر آن | در این مبحث ممکن است به شما یک متن انگلیسی برای ترجمه داده شود و یا این که از شما بخواهند خود را به طور کامل با زبان انگلیسی معرفی کنید. |
توجه: از همه افراد پذیرش شده در مصاحبه، از موضوع سؤالات عنوان شده در بالا، دو یا چند مورد پرسیده می‌شود. بنابراین داوطلبان باید برای پاسخگویی در همه زمینه‌های گفته شده، مهارت کافی داشته باشند. گاهی اوقات نیز ممکن است سؤالات به صورت ادغام شده در همه زمینه‌ها یا حتی خارج از دامنه‌های تعریف شده در بالا، پرسیده شود.
طرح سؤالات روانشناسی بسیار گسترده و متنوع است. اگر بخواهیم به انواع سؤالات طراحی شده بر اساس مصاحبه‌های استخدامی اشاره کنیم در مطالب این مقاله نمی‌گنجد. بنابراین به ذکر چندین مثال از نمونه سؤال‌های رایج در بحث روانشناسی بسنده خواهیم کرد. در جدول زیر بر اساس دسته‌بندی نمونه سؤالات روانشناسی مطرح شده در مصاحبه آزمون‌های استخدامی دولتی و غیر دولتی، برخی از مهم‌ترین آن‌ها بیان شده است:
| مقوله مورد بحث | نمونه سؤال |
| زندگی شخصی همراه با مسائل کاری | بعد از این که در سازمان استخدام شوید، هدف و برنامه شما برای زندگی شخصی و کاری‌تان چیست؟ |
| مسائل مربوط به ازدواج | ازدواج کرده‌اید؟
اگه جواب نه باشد، از کارجو پرسیده می‌شود چرا تا به حال ازدواج نکرده‌اید؟ |
| مسائل مربوط به مطالعه و دانش عمومی | به خواندن چه کتاب‌هایی علاقه‌مند هستید؟
چه کتاب‌هایی را تا به حال خوانده‌اید؟ اسم آخرین کتابی را که خوانده‌ای نام ببرید. |
| مسائل مربوط به اعتماد به نفس در جمع | آیا دوست دارید در یک جمع خانوادگی یا دوستانه سخنرانی کنید؟
سخنرانی را چگونه شروع می‌کنید؟ |
| میزان اعتماد به دیگران | چقدر می‌توانید به دوست خود اعتماد کنید و راز کاری خود را با او در میان بگذارید؟
به همکار خود چقدر اعتماد دارید؟
|
| نحوه برخورد با همکاران | در صورت بروز مشکل با همکار خود چه برخوردی خواهید کرد؟ |
| مشکلات و معضلات مهم در زندگی شخصی و کاری | مهم‌ترین معضل پیش رو در زندگی شما چیست؟
در هنگام روبه‌رو شدن با مشکلات در زندگی، چگونه آن‌ها را حل و فصل می‌کنید؟ مهم‌ترین معضلات در شرایط کنونی جامعه چیست؟ |
| برنامه‌ریزی در کارهای روزمره | برای انجام کارهای روزمره چگونه برنامه‌ریزی می‌کنید؟ |
| میزان قدرت تمرکز، دقت، حافظه حواس پنجگانه | اسم معلم کلاس اول ابتدایی شما چی بود؟
تعداد افراد حاضر در اتاق مصاحبه چند تا است؟ ( بدون نگاه کردن و شمردن) علامت حک شده بر تابلوی نصب شده بر در ورودی سازمان چگونه است؟ در ورودی اتاق مصاحبه چه رنگی است؟ |
| میزان تمایل به انجام کار گروهی | بیشتر تمایل به انجام کار گروهی دارید یا انفرادی؟ |
| علاقه و سلیقه شخصی | رنگ مورد علاقه شما چیست؟
ورزش مورد پسند شما چیست؟ |
| آینده نگری | آیا برای دو سال آینده خود برنامه‌ای دارید؟
در صورت داشتن برنامه، لطف کنید در یک جمله برنامه خود را بیان کنید؟
|
| محدودیت‌های زندگی | در زندگی خود تا به حال با چه محدودیت‌هایی روبه‌رو شده‌اید؟
لطف کنید چند تا از تنگناهای مهم در زندگی خود را بیان کنید؟ |
| مهارت‌ها و فعالیت‌های مهم | چند تا از مهارت‌های خود را بیان کنید؟
آیا تا به حال در زمینه‌هایی مانند پژوهشی، فرهنگی، ورزشی و … فعالیت داشته‌اید؟ |
| نقاط ضعف و قوت | مهم‌ترین نقطه ضعف خود را بیان کنید؟
نقاط قوت شما در چه مواردی است؟ |
نمونه سؤالات روانشناسی در حوزه انتخاب شغل مورد نظر
در زمینه شغلی نیز یک سری سؤالات روان‌شناسانه از داوطلب پرسیده می‌شود. برخی از رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
● انگیزه و هدف اصلی شما از انتخاب این شغل چیست؟
● برای کسب موفقیت و طی کردن پله‌های ترقی در شغل خود، قصد دارید چه کارهایی انجام دهید؟
● آیا از وظایف خود در این شغل آگاه هستید؟
● از لحاظ مادی و اقتصادی چقدر به این شغل نیاز دارید؟
● آیا قادر به نوشتن یک نامه اداری هستید؟
● آینده شغلی خود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
● اگر به شما پیشنهاد پست بالاتری داده شوید آیا کار خود را رها می‌کنید؟
● اگر یکی از اعضای خانواده شما مریض شود و به وجود شما نیاز باشد و شما نتوانید مرخصی ساعتی بگیرید، چه کار خواهید کرد؟
● دیدگاه شما در مورد یک کارمند خوب و ایده‌آل چگونه است؟
● دلایل اصلی انتخاب شما برای این شغل چیست؟
● اگر به شما یک مأموریت کاری در یک نقطه محروم با همان حقوق قبلی داده شود، قبول می‌کنید؟
● آیا می‌دانید، این سازمان زیر نظر کدام وزراتخانه یا نهاد در کشور است؟
● آیا اطلاع دارید که در چند ماهه اول خدمت، به شما حقوق و مزایا داده نمی‌شود و با این شرایط آیا راضی به همکاری با سازمان هستید؟
● میزان توقع و انتظار شما از این کار چقدر است؟
● چقدر به خودتان مطمئن هستید که از پس کاری که به شما محول شده برمی‌آیید؟
● اگر بر روی یک پروژه، خیلی خوب تمرکز کنید و نتیجه کار نیز عالی در آید، در حالی که مدیریت اصلاً به کیفیت کار و پروژه شما توجهی نداشته باشد، واکنش شما با این موضوع چگونه است؟
● اگر همکار شما که پست بالاتری دارد از شما کاری خلاف قانون سازمان بخواهد، در پاسخ به او چه می‌گویید؟
● این سازمان در جهت نیل به چه اهدافی تأسیس شده است؟
سؤالات روانشناسی مطرح شده در مصاحبه آزمون‌های استخدامی بر چه مبنایی است؟
به طور کلی سؤالاتی که در زمینه روانشناسی، رفتاری، شخصیت‌شناسی و … مطرح می‌شود بر مبنای مهارت‌های نرم در مباحث روانشناسی است. در بخش زیر به توضیح مختصری در مورد مهارت‌های نرم پرداخته شده است.
* منظور از مهارت‌های نرم چیست؟ چه فرقی با مهارت‌های سخت دارند؟
مهارت‌های نرم، یک سری مهارت ذاتی هستند که در وجود هر کسی نهفته است. این گونه مهارت‌ها تنها از طریق آموزش به فرد، انتقال نمی‌یابد بلکه باید زمینه‌های اصلی آن در فرد وجود داشته باشد. این نوع مهارت‌ها از طریق تمرین و تکرار قابل تقویت هستند و به دست می‌آیند. از مهارت‌های نرم می‌توان به مهارت‌های تیمی و گروهی، ارتباطی و کلامی، مدیریت زمان و افراد اشاره کرد.
مهارت‌های سخت به مهارت‌هایی گفته می‌شود که تنها از راه آموزش به دست می‌آیند. ارزیابی این مهارت‌ها نسبت به مهارت‌های نرم، راحت‌تر است. مهارت‌های کار با کامپیوتر و دیگر دستگاه‌ها، انواع مهارت‌های تکنیکی و … جزء مهارت‌های سخت محسوب می‌شوند.
نمونه سؤالات روانشناسی در زمینه مهارت‌های نرم
همان‌طور که در بالا عنوان شد، یک سری از مهارت‌ها در وجود افراد هستند که ذاتی هستند و به مروز زمان بالقوه می‌شوند. در جدول زیر به برخی از سؤالات مطرح شده در دستورالعمل‌های اجرایی بخش مصاحبه استخدامی سازمان‌های دولتی و غیر دولتی، اشاره شده است.
| نوع مهارت‌های نرم | هدف از طرح سؤال | شیوه صحیح پاسخگویی |
| مهارت مدیریت زمان | هدف از طرح این نوع سؤالات، سنجش عملکرد داوطلب در حین انجام چندین کار به طور همزمان است. | برای پاسخگویی به این نوع سؤالات، داوطلب ابتدا باید در ذهن خود اولویت‌بندی در کارها را ملاک قرار دهد سپس اقدام به پاسخ دادن به سؤال کند. |
| غلبه بر چالش‌ها و ناملایمات در زندگی | گاهی اوقات در زندگی روزمره اتفاقاتی پیش می‌آید که ناخوشایند است و ذهن و روان آدمی را درگیر می‌کند. کارشناسان سؤالاتی را در مورد این چالش‌ها و روش مقابله با آن‌ها مطرح خواهند کرد. هدف از طرح این نوع سؤالات، چگونگی برخورد و مقابله با ناملایمات است. | جهت پاسخ دادن به این سؤالات، داوطلب باید کاملاً نشان دهد که در زندگی شخصی و کاری آمادگی مقابله با هر نوع پیشامد و اتفاقی را دارد. |
| مهارت‌های ارتباطی و کلامی | مصاحبه کننده قصد دارد توانایی و مهارت شما در شیوه انتقال مفاهیم و سخنان خود به دیگران به خصوص در جمع ارزیابی کند. زیرا یک کارمند پایه باید از قدرت کلامی بالایی برخوردار باشد. | برای پاسخگویی به چنین سؤالاتی، باید از قبل چنین سؤالاتی را در ذهن خود آماده کرده و پاسخ آن‌ها را نیز بیابند. داوطلبان همواره باید سعی کنند در پاسخگویی از مواردی استفاده کنند که از قدرت کلامی و نوشتاری بالایی بهره گرفته باشد. |
| رفع مناقشه | هدف از طرح این گونه سؤالات سنجش میزان همدلی و همکاری شما با سایرین در مسائل مختلف است. | جهت پاسخگویی صحیح و اصولی به این سؤالات نیز از قبل برنامه‌ریزی کرده و مشابه چنین سؤالاتی را باید از خود بپرسند و جواب آن‌ها را پیدا کنند. |
| ارزش‌ها و ایدئولوژی در زندکی | هدف مصاحبه کنندگان از طرح سؤالات در مورد ارزش‌ها و ایدئولوژی در زندگی، سنجش سطح علاقه‌مندی، شور و هیجان شما در زندگی کاری و شخصی است. | داوطلبان باید قبل از حاضر شدن در جلسه مصاحبه، حتما در مورد ارزش‌ها و مکاتب خود در زندگی فکر کرده و سعی کنند به یک پاسخ قانع‌کننده‌ای برسند. |
برخی از رایج‌ترین نمونه سؤال‌های روانشناسی مطرح شده در مصاحبه و گزینش آزمون‌های استخدامی
1- چرا می‌خواهید در این سازمان استخدام شوید؟
این سؤال برای دستیابی به انگیزه فرد جهت کار کردن در سازمان مربوطه مطرح می‌شود. در واقع هدف اصلی از طرح این سؤال، پی بردن به هدف شغلی داوطلب است. یکی از پاسخ‌های درست و منطقی به این سؤال، این است که فرد بیان کند در مورد سازمان، بررسی‌ها و تحقیقات لازم را انجام داده است و نوع کار درخواستی با ارزش‌ها و هدف‌های او مطابقت دارد.
2- آینده شغلی خود را در این سازمان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این نوع سؤالات معمولاً از افراد بدون سابقه کاری و مبتدی پرسیده می‌شود. در واقع هدف اصلی از طرح این سؤال، سنجش بلندپروازی کارجو و یا این که میزان درک مفهوم پیشرفت و موفقیت کاری فرد است. قطعاً پاسخ هوشمندانه و عاقلانه به این سؤال، این است که شخص کارجو از ویژگی‌های یک مدیر کارآمد و لایق سخن بگوید و انگیزه خود را برای داشتن چنین ویژگی‌هایی بیان کند.
3- چه چیزی در این شغل یا حرفه وجود دارد که باعث افتخار شما خواهد شد؟
هدف از طرح این سؤال، پی بردن به علاقه و انگیزه کاری در فرد است. در واقع آن‌ها از طریق این سؤال می‌خواهند پی به مهارت‌های تخصصی فرد ببرند. پاسخ واضح و و روشنی که می‌توان به این سؤال داد این است که داوطلب بگوید این کار، حرفه تخصصی و مورد علاقه من است که در جهت رسیدن به آن تلاش‌های بسیاری کرده‌ام و فعالیت در این حرفه باعث افتخار من خواهد بود.
4- یک محیط کاری ایده‌آل و مناسب چه شرایطی باید داشته باسد؟
هدف اصلی از طرح این سؤال، ارزیابی توقع و انتظارات شغلی فرد است. با طرح این سؤال میزان پتانسیل و نیروی داوطلب جهت انجام حرفه مورد نظر تحت هر گونه شرایطی آزموده می‌شود. پاسخی که به این سؤال می‌توان داد تعریف یک محیط کاری مناسب بوده که دارای شرایط مطلوبی است. برخی از این شرایط شامل نور کافی، تهویه مناسب، عدم آلودگی صوتی، برخورداری از ساعات کاری منظم و دقیق، قانون حمایت از کارکنان شرکت و عدم تبعیض بین کارکنان سازمان است.
5- در صورتی که سیاست‌های اتخاذ شده در شرکت یا سازمان را قبول نداشته باشید، چکار خواهید کرد؟
هدف اصلی از طرح این سؤال، سنجش توانایی بیان کردن ایده‌ها، نظرات و قدرت تصمیم گیری داوطلب است. پاسخ این که من به تمام سیاست‌های شرکت احترام می‌گذارم و قبول می‌کنم نیز یک پاسخ بدون فکر و غیر منطقی است. در صورتی که داوطلب چنین پاسخی دهد مسلماً یک فرد ناکارآمد و غیر شایسته تلقی خواهد شد. پاسخ محکم و قاطع این است که داوطلب بگوید ایده‌ها و نظراتم را در جلسات شرکت عنوان خواهم کرد و در صورتی که اعضای کمیسیون تشخیص داد نظرات بیان شده به نفع شرکت است، در مورد اجرایی شدن آن‌ها، تصمیم گرفته شود.
تست شخصیت شناسی نئو
از نمونه سؤالات روانشناسی مطرح شده در مصاحبه‌های استخدامی، حوزه شخصیت شناسی نئو است. این نوع تست‌ها جزء محبوب‌ترین و معتبرترين تست‌‌های روانشناسی است. تست نئو شامل پنج عامل درونی است که یکی از آن‌ها گرایش به خشم یا پرخاشگری است و در دسته عامل‌های منفی قرار می‌گیرد. از طریق این تست، وجود این عامل‌ها در فرد مشخص خواهد شد.
مطلب آخر
مصاحبه یکی از بخش‌های مهم استخدامی در سازمان‌های دولتی و غیر دولتی است. به همین منظور باید برای حضور در جلسه مصاحبه از قبل آمادگی لازم را پیدا کرد. برای شرکت در این جلسات علاوه بر داشتن دانش و مهارت تخصصی، باید به یک سری از موضوعات فرهنگی، دینی، سیاسی، دانش عمومی و روانشناسی نیز تسلط کامل داشت. در بحث روانشناسی به مباحث شخصیت شناسی و رفتار شناسی بسیار تأکید شده است.
بنابراین لازم است داوطلبان از قبل خود را برای پاسخگویی به این گونه سوالات آماده کنند. برای پاسخگویی به سؤالات روانشناسی مطرح شده در مصاحبه، کافی است نمونه سؤالات مطرح شده در این مقاله و پاسخ‌های آن‌ها را بررسی نمایند.
سلام.
تشکر